مقاله روانشناسی تربیتی
تعريف و موضوع روانشناسي
واژه اي كه بنام «روانشناسي» رواج يافته ، ترجمه لغت پسيكولوژي كه با تلفظ انگليسي «سايكولوژي» مي باشد كه در اصل ازدو كلمه يوناني «پسيكه» به معني روح و «لوگوس» به مفهوم تحقيق و بيان مشتق شده است . پسيكه مفاهيم متعدد دارد ، برخي آنرا به معني روح و بعضي ديگر روان تفسير نموده اند . اين كلمه نام يكي از خدايان افسانه اي يونان قديم بوده كه در ابتدا زندگي بشر فناپذيري داشته بعداً در زمره خدايان درآمده و جاودان گرديد .
تعريف روانشناسي : روانشناسي عبارتست از مطالعه جنبه هاي مختلف رفتار و ارتباط آنها با يكديگر . منظور از رفتار و جنبه هاي آن فعاليت هائي است كه از فرد سرمي زند ما با فردي سروكار داريم كه احساس و ادراك مي كند ، امور را بخاطر مي‌سپارد و بياد مياورد ، پاره اي از امور را ياد مي گيرد ، از برخورد بچيزهايي مي‌ترسد، در مقابل ناملايمات خشمگين مي شود ، در بعضي مواقع شور و هيجان از خود نشان مي دهد ، با ديگران بسر مي برد ، از كار كردن باديگران لذت مي برد ، براي خود هدفهاي اساسي يا غير اساسي انتخاب مي كند ، نقشه مي كشد ، درباره اعمال افراد اظهار نظر مي نمايد ، گاهي خونسرد است زماني حساسيت نشان مي دهد ، در انتخاب هدف ها و وسائل تصميم مي گيرد ، براي جلوگيري از شكست خود به منظور تامين احتياجات اساسي رواني خويش رفتار خاصي از خود ظاهر مي سازد ، اينگونه فعاليت ها كه اغلب با كارهاي بدني همراه هستند بعنوان رفتار در روانشناسي مورد بحث واقع مي‌شوند .
روي اين زمينه مي گوئيم ، روانشناسي عبارتست از مطالعه جنبه هاي مختلف رفتار آدمي از قبيل جنبه هاي بدني - عاطفي - اجتماعي - عقلاني ، اخلاقي و هنري و ارتباط اين جنبه ها با هم .
موضوع روانشناسي : همانطور كه اشاره شد ، موضوع روانشناسي رفتار و جنبه‌هاي مختلف آن و ارتباط آن جنبه ها با يكديگر است . در روانشناسي ، رفتار عقلاني كيفيت رشد و بروز آن و ارتباط آن با اشكال ديگر رفتار ، رفتار عاطفي ، كيفيت بروز عواطف و رشد آنها ، رفتار اجتماعي ، اشكال ارتباط فرد با گروه در دوره هاي مختلف رشد و تاثير نفوذ گروه روي رفتار افراد و رشد اعمال بدني و ارتباط آنها با ساير جنبه هاي شخصيت فرد مورد بحث واقع مي شود . علاوه بر اين امور ، احتياجات اساسي افراد و نحوة تاثير آنها در رفتار فرد، يادگيري بعنوان يكي از اشكال رفتار منشاء و علل رفتار غيرعادي و شخصيت فرد نيز در روانشناسي مورد مطالعه قرار مي گيرد .
تعريف روانشناسي تربيتي : روانشناسي تربيتي عبارتست از بررسي اصول و قواعد روانشناسي و اجراي آنها در جريان هاي تربيتي است . يكي از اموري كه در روانشناسي مورد بحث قرار مي گيرد ، احتياجات اساسي بدني و رواني افراد است ، از جمله احتياجات اساسي احتياج به بستگي و تعلق به گروه است . افراد در دوره هاي مختلف زندگي براي حفظ موقعيت خويش نياز به گروه دارند . تعلق به گروه چه در خانواده ، چه در ميان هم سنها ، چه در ميان همكاران و چه در حفظ حيثيت اجتماعي افراد كاملاً موثر است . معلم با توجه به اين امر بايد مراقبت نمايد كه وضع اجتماعي هر يك از كودكان در كلاس و مدرسه مشخص باشد به محض اينكه ديد كودك تنها به سر مي برد يا از گروه طرد شده است بايد به بررسي علل آن بپردازد وبراي سازش دادن آن كودك با ديگران اقدام كند .
در مورد يادگيري نيز اصولي از قبيل اصل آمادگي ، اصل فعاليت ، و نظاير آنها مورد توجه روانشناسان است . معلم بايد ابتدا اين اصول را فرا گيرد و بعد آنها را در موقعيت‌هاي مختلف يادگيري چه دركلاس و چه در خارج از كلاس به كار گيرد .
بنابرآنچه گفته شد روانشناسي تربيتي بطور خلاصه عبارتست از علمي كه اصول و قوانين روانشناسي را در جريان هاي تربيتي اعم از خانه ، مدرسه و نهادي اجتماعي به كار مي گيرد و سعي دارد كه با ارائه تكنيك هاي خاص به اصلاح رفتار افراد بپردازد .
موضوع روانشناسي تربيتي : دركتب مختلف روانشناسي موضوع هاي بسياري براي روانشناسي تربيتي مطرح شده است . از آنجائيكه هدف روانشناسي تربيتي فهم صحيح تر تعليم و تربيت است مي توان به موضوع هاي زير براي اين علم اشاره نمود .
1-يادگيري : ماهيت يادگيري ، عوامل موثر در يادگيري ، چگونگي تحريك يادگيرنده ، يادگيري مهارت هاي مختلف حل مسئله ، اجراي اصول يادگيري در وارد درسي و انتقال يادگيري ، امور راهنمايي و اداره كلاس ، كنترل و ارزش سنجي يادگيري هسته يا اساس كار روانشناسي تربيتي است .
2-رشد : توجه به ويژگيهاي رشد انسان اهم موضوعات روانشناسي تربيتي مي‌باشد. در اين بخش روانشناسي تربيتي بدنبال موضوعات مختلف از قبيل اصول رشد، تاثير وراثت ، چگونگي پيدايش تفاوت هاي فردي در مراحل مختلف رشد كه بطور كلي بر تربيت فرد تاثير دارد مي باشد . روانشناسي تربيتي در اين راستا تلاش دارد كه فرايند رشد را طي زمان دنبال نمايد و بر اساس آن روشها و اصول خود را جهت ايجاد تغييرات مطلوب ويژگيهاي رشد در ادوار مختلف زندگي به ما نشان مي دهد كه فرد تا چه حد داراي آثاري طبيعي مي باشد .
3-شخصيت و سازگاري : اين مفاهيم وسيع مربوط به جنبه هاي متعدد شخصيت
كودك در سازگاريهاي اجتماعي و عقلاني و مربوط به رشد عقلاني وي مي باشد .
در اين قسمت موضوع هايي از قبيل عواطف ، بهداشت رواني شاگرد و معلم ، سازگاري كودكان استثنايي تربيت و منش و تاثير متقابل جنبه هاي اجتماعي يا جنبه هاي بدني، عقلاني و عاطفي رشد را در نظر گرفت .
4-اندازه گيري و ارزش سنجي : اصول اندازه گيري و تست و اجراي آنها در اندازه‌گيري و ساير استعدادهاي فعاليت هاي درسي ، سازگاري و اجراي نتايج اينگونه آزمايشها در كار مدرسه .
5-تكنيك ها و روشهاي روانشناسي تربيتي : روانشناسي تربيتي بعنوان يك رشته علمي براي مطالعه مسائل تربيتي روش و تكنيك هايي بوجود آورده است . متدهاي تحقيق و روش آماري قسمت مهمي از اين موضوع است .
روانشناسي تربيتي يك علم كاربردي است
بطور كلي پژوهش هاي علمي از جهت اين كه با چه هدفي شروع شده اند به دو دسته تقسيم مي شوند :
الف-علوم بنيادي ، ب-علوم كاربردي
علوم بنيادي : پژوهش هايي هستند كه در درجه اول تامين كننده نيازها ، كنجكاوي‌هاي افراد تحقيق كننده مي باشند . بدين معني كه انسان ذاتاً جستجوگر و كنجكاو است و مايل است كه از من و كيف امور بدور از اين كه براي او نافع باشد يا نه اطلاع حاصل كند . دانشمند علوم بنيادي سعي در كشف روابط ميان پديده ها مي كند و هدف عمده اي كه از تلاش علمي خود دارد اين است كه بتواند از نتايج كار خود به يك تئوري يا نظريه اي از وضع موجود پديده ها برسد . البته بايد توجه داشت كه نتايج علم بنيادي يقيناً در خدمت علم كاربردي قرار خواهد گرفت .
علوم كاربردي : در اين گونه تحقيق محقق تلاش مي كن تا پاسخ هاي منطقي و اصولي نسبت به مسائل ضروري واساسي براي جامعه بشر پيدا كند . لذا همواره بدنبال نتايج مفيد است . پژوهشگر علم كاربردي بدنبال يافتن راه حل براي سوالات است كه پاسخ به آنها مي توان مشكلي را از بشر حل نمايد . بدين ترتيب عمده اختراعات و ابداعات همه ناشي از نتايج علم كاربردي است . همينطور شيوه و روشهاي عملي كه براي اداره كلاس و تربيت دانش آموزان ارائه مي شود و همگي حاصل از علم كاربردي است .
از شاخه هاي روانشناسي كاربردي به چند نمونه اشاره مي شو د :
روانشناسي باليني يا كلينيكي ، روانشناسي كودكان استثنايي ، روانشناسي صنعتي ، روانشناسي مديريت ، روانشناسي راهنمايي و مشاوره، روان شناسي آموزشگاهي و روانشناسي تربيتي .
اشاره‌اي مختصر به تاريخچه روانشناسي و روانشناسي تربيتي : از آغاز خلقت
بشر كنجكاوي هاي او در امور مختلف مشاهده است از آثار بجا مانده انسان چه از طريق خواب و چه از طريق تفكرات او بعد دوم تن و جسم به اشكال مختلف مدنظر قرار گرفته و انسان به اين موضوع كه موجودي دوبعدي است شناخت داشته ، تا اينكه به تدريج توانسته از طريق پيامبران الهي و علم خود به پديده روح يا روان آگاهي پيدا نمايد و پديده هاي رواني و روانشناسي را غيرمستقيم موردنظر قرار دهد اما از آغاز و شروع تمدن انسان در شرق زمين و غرب بخصوص در تمدن هاي باستاني دنيا ، علم روانشناسي همراه فلسفه و در كنار آن بيش و كم در زندگي انسان تجلي داشته و اگر در نظام آموزش و پرورش هاي جهان چه در تمدن هاي مشرق و چه غرب مطالعه اي نمائيم ملاحظه خواهد شد كه در مقاطع مختلف تحصيلي اين تمدن‌ها كاربرد روانشناسي به وضوح مشاهده مي شود و كودكان و نوجوانان و خانواده ها و نهادها و از دست آوردهاي روانشناسي زمان خود بهره گرفته اند . و روانشناسي تربيتي پيش از اين كه بعنوان يك رشته علمي جداگانه مطرح گردد تحت تاثير افكار فلسفي قرار داشته و فلاسفه اي همچون افلاطون ، ارسطو ، سقراط در اين رابطه سهم بسزايي داشته اند . ارسطو معتقد بود كه ذهن از توانائيهاي مختلف كه با هم در ارتباط هستند برخوردار است واين توانائيها را عبارت از استدلال ، تفكر ، تعقل ، عواطف و احساسات و نيروي اراده مي دانست . بعد از انقلاب رنسانس در قرن 16 رشد چشمگيري در علومي مثل زيست شناسي ، فيزيك ، شيمي ، رياضيات در دنيا مشاهده شد و درقرن 17 به بعد مسائل روانشناسي از ديدگاه دانشمندان بنامي چون جان لاك و در قرن 18 توسط ژان ژاك روسو بخصوصي در بعد تربيتي و كودك مطرح گرديد و در قرن 19 در آلمان روانشناسي بصورت يك علم تجربي توسط ويلهم ونت مورد نظر قرار گرفت و امروز مكاتب و ديدگاه هاي بسياري در روانشناسي تربيتي كودك مطرح شده اند كه در صفحات بعد اشاره اي به آنها خواهيم داشت و شايان ذكر است كه در آثار و تاليفات و ديدگاه هاي دانشمندان ايراني مسائل روانشناسي تربيتي بسيار مفيدي مطرح شده است و دانشمندان از قبيل ابن سينا ، خواجه نصيرطوسي ، امام محمد غزالي ، بحث ها و نظرات موثري در تربيت كودك و روانشناسي تربيتي پرداخته اند و بخشي از آثار شعرايي چون سعدي ، مولانا ، حافظ و ده ها شاعر و نويسنده ديگر مي توان نام برد كه در روانشناسي تربيتي و مسائل رواني سهم بسزايي دارند .
پشتیبانی 24 ساعته :
09909994252
برچسب ها:
مقاله روانشناسی تربیتی روانشناسی تربیتی تعريف و موضوع روانشناسي واژه اي كه بنام «روانشناسي» رواج يافته ترجمه لغت پسيكولوژي كه با تلفظ انگليسي «سايكولوژي» مي باشد كه در اصل ازدو كلمه يوناني «پسيكه» به معني روح و «لوگوس» به مفهوم تحقيق و بيا